Τον Ιουνιο του
2002 η ελληνικη αστυνομια εσυλλαβε τον Σ. Ξηρο, μετα από μια προωρη
εκπυρσοκροτηση. Τις επομενες μερες ακολουθησε ενας καταιγισμος εξελιξεων – η
αστυνομια αρχισε μια σειρα συλληψεων τζαι η μεχρι τοτε απιαστη οργανωση της 17ης
Νοεμβρη [17Ν] εφανηκεν να ξηλωνεται..ακομψα. Οι συλληφθεντες εδιναν ομολογιες
τζαι τουλαχιστον η επισημη εκδοχη επαρουσιαζεν τους να προσπαθουν να αποφυγουν
την ευθυνη για την οργανωση. Ηταν μια στιγμη κρισης της εικονας της 17Ν – τζαι
η εικονα ηταν σημαντικο μερος του μυθου της. Αλλα ξαφνικα εμφανιστηκε ο μονος,
από τον πυρηνα τουλαχιστον, ο οποιος εισιεν διαφυγει, ο Δ. Κουφοντινας, τζαι
ειπεν, Εγω ειμαι ο Κουφοντινας τζαι «αναλαμβανω την πολιτικη ευθυνη για οσες
ενεργειες ανελαβε η 17 Νοεμβρη». Το ότι εμφανιστηκε μονος του στα κεντρικα της
αστυνομιας, ενώ υποτιθεται ηταν ο πιο καταζητουμενος ανθρωπος στην Ελλαδα,
αποκατεστησε εν μερει την εικονα του μυθου – τελικα παλε υπηρχε κατι το απιαστο
από την εξουσια..ενα υπολοιπο ανυποτακτου.
«Πηρα ταξι. Στην διαδρομη το
σταματησα στην Καλλιροης, πηρα από ένα περιπτερο ένα μπουκαλι νερο. Δεν ηταν από
την αρχαια πηγη που αρδευε την πολη, αλλα ο συμβολισμος παρεμεινε…Μπροστα στο
κτιριο της Ασφαλειας, μια σουρρεαλιστικη εικονα: Σχολνουσαν εκεινη την ωρα οι
ασφαλιτες. Δεκαδες από αυτους. Εγω περνουσα αναμεσα τους, ο ταξιτζης πισω μου
να με κυνηγα [να μου δωσει] τα ρεστα, να με φωναζει, ολοι να με κοιταζουν,
κανεις τους να μην με αναγνωριζει. Ωραιοι μπατσοι:» [σελ. 466]
Ο κυκλος εκλεισε με αξιοπρεπεια. Μερικοι
μπορει να το θεωρησουν βεβηλο αλλα η κινηση του εισιεν μια ιστορικη γενεαλογια
– όπως ο Αρης αρνηθηκε να παραδωσει τα οπλα το 1945, όπως ο Πλουμπιδης που
εσταθηκεν σε τζηνη την απεραντη μοναξια του δικαστηριου τζαι ειπεν «εγω εν θα
καμω δαμαι, μπροστα σας, κριτικη στο κομμα…». Η αξιοπρεπεια με την οποια
αντιμετωπιζει την μοναξια της, προσκαιρης εστω, ηττας, ο επαναστατης, εν ο
τροπος με τον οποιο συντηρειται η υπογεια γραμμη της Ιστοριας, που αναποφευκτα
επανερχεται. Τελικα τζηνοι που εν υπογραψαν στην Μακρονησο, εκαλυψαν την
ανθρωπινη αδυναμια οσως εσπασαν.
Την περασμενη
ανοιξη ενας φιλος εφερεν μου δωρο το βιβλιο του Κουφοντινα, «Γεννηθηκα 17
Νοεμβρη». Εν ενα ειδος απολογισμου της οργανωσης τζαι ενας προβληματισμος για
το ενοπλο σαν ενα συγκεκριμενο ειδος του ακτιβισμου – αλλα εν μερει εν τζαι ένα
ειδος καταγραφης της νεωτερης ελληνικης ιστοριας που μιαν οπτικη του
εξωκοινοβουλευτικου χωρου που εδημιουργηθηκεν μετα το 1974. Το κειμενο τζυλα
σαν μια εναλλαγη βιογραφικης αφηγησης τζαι θεωρητικης ενατενισης πανω στις
επιλογες της πραξης – τζαι τα θκυο ενταγμενα σε ένα ιστορικο πλαισιο. Εσιει
βιβλια που τα θκιεβαζουμε γιατι γυρευκωμεν καποιου ειδους απολαυση, εσιει
βιβλια που τα θκιεβαζουμεν γιατι «πρεπει», τζαι εσιει βιβλια που μας μιλουν με
ένα ιδιαιτερο τροπο. Για εμενα το «Γεννηθηκα 17 Νοεμβρη» ηταν που τα βιβλια που
καπου εντζισαν βαθκεια. Μπορει εν τζαι το γεγονος ότι παρα τις διαφορετικες
μας επιλογες, ανηκαμεν στην ιδια παγκοσμια γενια, μπορει να εν τζαι ο τροπος
που το ατομο βιωνει την σχεση της Ιστοριας με την γεωγραφια. Το βιβλιο εν
γεματο που αναφορες οπου η γεωγραφια αποκτα νοημα σαν χωρος καταγραφης του
χρονου – οι γειτονιες της Αθηνας τζαι η ταξικη-πολιτικη ιστορικοτητα τους, οι
χωροι που εγιναν οι μαχες των Δεκεμβριανων, του εμφυλιου..
«..παραμονη Δεκαπενταυγουστου του
1988 μπηκαμε στο ΙΘ αστυνομικο τμημα στον Βυρωνα..Στην τελικη επιλογη..ισως
αυτό που βαρυνε, στο βαθος, να ηταν ότι το ιδιο Τμημα το ειχε κτυπησει ο ΕΛΑΣ…»
[σελ. 308]
Εγω θα εθελα
καποτε να παω στον Γραμμο. Τον χωρο του επους της ελληνικης επαναστασης του
1948-49. Θκιεβαζωντας τον Κουφοντινα ηταν σαν να εθκιεβαζα ένα αποηχο της μαχης
στον «Κλεφτη».[1]
Αμα με ντζισει
ένα βιβλιο, εν φευκει. Εν σαν να αποθηκευκουνται λεξεις τζαι αναγκαστικα καποτε
πρεπει να φκουν. Ιντα που θελω να πω για το βιβλιο του Κουφοντινα; Το ποιημα
της Κ. Γωγου που εμφανιστηκεν σαν μουσικος, τζαι ιστορικος, αποηχος στην φαση
της ολοκληρωσης της αναγνωσης του, ηταν το ..
«Θελω να κουβεντιασω σε ένα
καφενειο
που να’χει πορτα ανοιχτη..»
Υπολογιζα ότι
τωρα το καλοτζαιρι εννα υπηρχε ο χρονος..τζαι ο τοπος. Αλλα ηρτεν τζαι η
Ιστορια να να μας εβρει – η σφαγη στην Γαζα τζαι το νευρο της αντιστασης των
παλαιστινιων. Αλλα τζαι η εξεγερση στην Ανατολικη Ουκρανια. Εν μπορει να
αγνοησει καποιος ότι εστω τζαι σε συνθηκες αμυνας, εμφανιστηκε για πρωτη φορα
σαν διεκδικηση ο τιτλος της «Λαικης Δημοκρατιας». Σε ένα κειμενο του Ρωυτερς [2]
εθκιεβασα ότι επηαν ισπανοι εθελοντες να πολεμησουν στο Ντονεσκ σαν συνεχεια
των Διεθνων Ταξιαρχιων που συμπαρασταθηκαν στην Ισπανικη Δημοκρατια το 1936-39.
Σε τζηνο το οριακο σημειο, αναμεσα στην αηδια για το αισχρο τζαι το αισθημα
«Κανει πκιον», που λαλει τζαι ο Καμυ ότι γεννα την εξεγερση, το παθος τζαι η
ευαισθησια του Δ. Κουφοντινα αποκτησαν ένα άλλο νοημα. Πώς να αποκηρυξεις το
ενοπλο μπροστα στα ερειπια της Γαζας; Τζαι η γοητεια της αντιστασης τζαι της εξεγερσης,
όπως στην Οδησσο, το Ντονεσκ, το Λουχανσκ, εν σαν αποηχος του παρελθοντος τζαι του
μελλοντος…
Όμως τελικα
νομιζω υπηρχε τζαι κατι ευρυτερο. Αν τζαι ειμαι που άλλη χωρα, η πορεια του
Κουφοντινα στον ελληνικο «χωρο» [πριν το ενοπλο], που καλυφκει περιπου το μισο
βιβλιο εν οικεια – εν η ιστορια του «χωρου» της περιοχης μας – του ευρυτερου
συνορου της Ανατολης τζαι της Δυσης. Τζαι το προβλημα που πλανιεται εντονα στο
βιβλιο – η αξιολογηση της οργανωσης τζαι τι εν επηεν καλα για να οδηγηθει στην
θεαματικη κριση των ομολογιων- βαλει νομιζω τζαι ένα ευρυτερο [περα που το
ενοπλο] ζητημα για το οποιο εξωθεσμικο, εναλλακτικο κοκ κινημα, «χωρο» κλπ.
Τζαι σε ετσι εποχες, εσιει σημασια να αξιολογηθουν οι οργανωτικες εμπειριες που
επαιξαν – με επιτυχιες τζαι αποτυχιες- με το χωρο του θεαματος.
Όταν ο Αρης συναντα τους Τουμπαμαρος: Η
πορεια του Δημητρη που την επαρχια στο ενοπλο σαν σημειο επαφης της υπογειας
ελληνικης ιστορικης παραδοσης με το παγκοσμιο κινημα
«Ποτε, ποια ηταν η στιγμη που εγινα
ανταρτης; Γυριζα στο μυαλο τις ανταρτικες διηγησεις του παππου, τη συγκινηση
από το δημοτικο τραγουδι της γιαγιας, τα παραμυθια της για τα παλληκατια που
νικουσαν δρακους και εχθρους…» [σελ. 144]
Ο Κουφοντινας
ερκετουν που μιαν «παραδοση εξεγερσης». Οταν ηταν μιτσης ακουεν ιστοριες για
τις παραδοσεις αντιστασης της αγροτικης κοινωνιας, τζαι τουτο το κομματι
κουβαλα το εντονα σαν πηγη εμπνευσης, ενώ η οικογενεια του υπεφερε από τις
καταδιωξεις εναντιον των αριστερων μετα το δευτερο παγκοσμιο. Όπως φαινεται
τζαι που τον τιτλο, ο νεαρος Δημητρης ανακαλυψε την διασταυρωση με την υπογεια
γραμμη της συλλογικης ιστοριας, τον Νιοβρη του 1973. Σε τζηνες τες μερες της εξεγερσης,
η μαγεια της συλλογικοτητας φαινεται να του εμφανιστηκε σαν ανεραδα. Το εξωφυλο
του βιβλιου εν εκφραστικο: εν ένα ενδιαφερον μονταζ μιας σκηνης που το
ανταρτικο της επαναστασης της δεκαετιας του 1940 σε απρομαυρο φοντο, με
παρεμβολη, στο κατω μερος, του τοιχου διπλα που την εισοδο/πυλη του
Πολυτεχνειου του 1973 με το συνθημα «Λαικη εξουσια». Το υπολοιπο εν ένα κοτσινο
[σαν σημαια; σαν ποταμος;] που διαχεεται που την πυλη του Πολυτεχνειου μεχρι
τους ανταρτες/ισσες που χορευκουν στο πανω μερος της εικονας. Η επιλογη της
συγκεκριμενης φωτογραφιας εν που μονη της εκφραστικη – οι ανταρτες/ισσες την
στιγμη της γιορτης σαν μνημη της χαρας της επαναστασης, πανω που την πυλη που
παραβιαστηκε το 1973, αλλα της οποιας οι γραμμες πασιν πισω..στα βουνα που φαινονται
στο βαθος του ανταρτικου χορου. Οποιος εκαμεν το μονταζ, επιασεν το τονο του
βιβλιου.
Το πώς βιωνει
την ιστορια εν εκφραστικο τζαι των λογων που τον οδηγησαν στο να παραδοθει για
να «αναλαβει την ευθυνη» της οργανωσης το 2002: μια κουβεντα που τον εταραξεν
τζαι εκουντησεν τον να παει να αναλαβει την ευθυνη, ηταν ένα σχολιο για τους
συντροφους του που «ομολογησαν»:
«Ένα βραδυ του Ιουλη του 2002, μια
από εκεινες τις μαυρες νυχτες, ακουσα στο ραδιοφωνακι τα λογια ενός
δημοσιογραφου: «Μα πως τους τραβολογανε, πως τους διασυρουν ετσι. Μου θυμιζουν
παλια, που εσερναν στο χωριο τα κομενα κεφαλια των ανταρτων»...Συγκλονιστηκα..»
Οποτε ο Δημητρης ανελαβε, όπως ο
Αρης το 1945,
Όπως ο Πλουμπιδης στο δικαστηριο
μετα την ηττα του 1949,
Να υπερασπιστει την τιμη….
Το 1974 μετα την
πτωση της Χουντας ο Κουφοντινας φαινεται να εκυκλοφοραν στον αριστερο τζαι
αριστεριζων χωρο αναζητωντας την «συνεχεια του Νιοβρη». Επερασεν τζαι που το
χωρο του νεαρου τοτε ΠΑΣΟΚ που εισιεν ανοικτες πορτες στην αμφισβητηση, αλλα
όπως το λαλει εκφραστικα ο ιδιος, την «αριστερα» [εννοωντας βασικα το ΚΚΕ η την
κομμουνιστογενη αριστερα] ενοιωθεν την παντα σαν «το σπιτι του».[3] Για
οσους επαρακολουθουσαν τοτε την συγκροτηση του ελληνικου εξωθεσμικου χωρου [της
ακρας αριστερας αρχικα τζαι υστερα των αναρχικων τζαι των διαφορων τασεων μετα
το 1979] η αφηγηση του, εν να εν οικεια. Οι ομαδες, οι απεργιες το κινημα
αλληλεγγυης, οι συγκρουσεις του Ιουλη του 1975 τζαι του Μαη του ‘76 …Μια σκηνη
εν χαρακτηριστικη της αποστασης [της πρακτικης παρα της συναισθηματικης] που το
ΚΚΕ. Όταν μια ομαδα του ενοπλου, η πρωτη μορφη της 17ης του Νιοβρη,
εκτελεσεν τον Μαλλιο, που ηταν βασανιστης αντιστασιακων τον τζαιρο της χουντας,
ο παππους ειπεν του..
« Δικοι μας το κανανε. Παιδακια βασανισμενα.»
Και τα ματια του ελαμπαν. Όμως η φωνη στο ραδιο συνεχιζε με ανακοινωσεις των
κομματων. Μαχαιρια η δηλωση του ΚΚΕ. Φαρμακωθηκε. Σκοτεινιασε. Αλλα δεν πηρε
πισω τιποτε από τα λογια του. Δεν τον θυμαμαι να διαφωνει ποτε με καποια θεση
του κομματος. Όμως η αισθηση της Ιστοριας..κρατουσε την επαναστατικη
συνεχεια..αναγνωριζε την επαναστατικη δραση..» [σελ. 71]
Ο νεαρος
Δημητρης ηταν ηδη αλλου – εκολλησεν σε μια φραση [«με αρπαξε και με κρατησε ωρα
πολλη»] που την προκυρηξη της 17Ν για την εκτελεση:
«Το προηγουμενο της ατιμωρησιας του
δωσιλογισμου δεν θα επαναληφθει.»
Τζαι συμπληρωνει
στο γραπτο μονολογο ο μετεπειτα «επιχειρησιακος συντονιστης» της οργανωσης..
«Ο Μαλλιος δεν είναι ενας τυχαιος
βασανιστης..Συμβολιζει την πιο αγρια κατασταλτικη μορφη της ελληνικης ιστοριας.
Ο Μαλλιος είναι ο δωσιλογος, ο κουκουλοφορος της κατοχης, ο χιτης…ο
ταγματασφαλιτης..ο βασανιτστης της Μακρονησου..ο δολοφονος του Λαμπρακη..
Πηραμε λιγο από το αιμα μας πισω..
Ετσι ξαναποκτηθηκε η ιστορικη
αισθηση.
Εικοσιπεντε χρονια περιπου αργοτερα,
το 2000, μετα την εκτελεση του αγγλου στρατιωτικου ακολουθου από την 17Ν, ενας
συμπατριωτης του αξιωματικος δηλωνε στο Λονδινο: «Ειχε να σκοτωθει βρετανος
αξιωματικος στην Αθηνα από το 1945.» Αυτοι εχουν την ιστορικη αισθηση της
αποικιοκρατιας. Εμεις ζητουσαμε την αποκαταστση της ιστορικης αισθησης της
εξεγερσης.» [σελ. 183]
Και ετσι όπως θα
ελεγε και η Γωγω, γραφωντας εκεινες τις εποχες για το αναλογο αισθημα..
«Κι όταν
ερθουνε να σου πουν
εδώ δεν είναι
τοπος
και χρονος
για τετοια πραγματα
……»
Ο Κουφοντινας
δεν «τραβησε την φαλτσετα»[4] όπως
ο Κοεμτζης στην απογνωση της τελευταιας αμυνας – αντιθετα, λειτουργησε
οργανωμενα και θεωρητικα, για να παραξει μια συνεχεια του ανυποτακτου, που
είναι «εδώ και τωρα».
Η ανοδος του
Πασοκ στην εξουσια το 1981 καπου ολοκληρωσεν μια σειρα διεκδικησεων αλλα
ταυτοχρονα αφομοιωσεν με την ενταξη, την δυναμικη του εξωθεσμικου,
«ακηδεμονευτου», όπως το λαλει ο Κουφοντινας, κινηματος. Σε τζηνο το κλιμα
αποφασισε να περασει στο ενοπλο – τζαι που τα μεσα της δεκαετιας του 1980
επερασεν πκιον στην παρανομια. Εν σαφες ότι στις τοτε συζητησεις του χωρου που
αναπτυχθηκε σε ένα βαθμο γυρω τζαι μετα που την προσπαθεια του ΕΛΑ
[επαναστατικος λαικος αγωνας], υπηρχαν διαφορες τασεις. Ο Κουφοντινας ηταν της
τασης ότι επρεπε το ενοπλο να εν δεμενο με ένα μαζικο κινημα. Οι αναφορες του
για τις συζητησεις που οδηγησαν από την αναζητηση του «πολυμορφου κινηματος» σε
διαφορες συζητησεις για τις οργανωτικες μορφες του ενοπλου εν ενδιαφερουσες για
την επαναληψη βασικων οργανωτικων προβληματων – εστω τζαι αν στην περιπτωση του
ενοπλου μερικα ζητηματα εχουν μια ιδαιτερη αιχμη. Η σχεση με τον «χωρο», η
αυτονομια της ομαδας τζαι ο συντονισμος των ομαδων, αλλα τζαι οι σχεσεις μεσα
στην ιδια την ομαδα. Στον δικο του απολογισμο η «στεγανοποιηση» της οργανωσης,
που ηταν ενας βασικος παραγοντας στο να μεινει απιαστη τζαι να καλιεργηθει ο
λαικος μυθος γυρω που τζηνη, ηταν τζαι μια που τις αιτιες της κρισης της όταν
εγιναν οι συλληψεις.
Καθως ετζυλαν το
κειμενο ενοιωθα τον Κουφοντινα να παλευκει συνεχεια μεσα στο κειμενο του με
τουτην την πληγη/ «τραυμα». Το προτυπο ηταν τζαι ενι ο κομμουνιστης των
δεκαετιων 1930-40 που εν υπογραφε εστω τζαι αν τον απειλουσαν με εκτελεση.[5] Για
τον Σαββα Ξηρο που εισιεν συλληφθει τραυματισμενος οι αναφορες του εχουν μια
γλυκαδα κατανοησης για τον πληγωμενο συντροφο – για τους αλλους όμως, χωρις να
λαλει πολλα, εν σαφες ότι αποδιδει ευθυνες. Χωρις ιδιαιτερες κατζιες όμως.
Γενικα οι αναφορες στους συντροφους του, παρα τις διαφωνιες του τελους με
μερικους, εχουν μια ευγενεια, τζαι μια γλυκαδα – που μαλλον εν τζαι του
χαρακτηρα του πλασματου. Για την κριση του τελους, παρα τις αναφορες στην
ατομικη ευθυνη, επιμενει στο συλλογικο – τι επηεν λαθος στην οργανωση σαν
συλλογικη προσπαθεια. Τζαι εν τουτο που καμνει την αναφορα του, περα που το
ενδιαφερον της, χρησιμη τζαι για οσους εν ανηκουν στη πτερυγα του ενοπλου:
«Αν, λεω, αξιζει να γραφονται αυτές
οι γραμμες, δεν είναι για να πουν μονο για τις νικες μας. Τις μικρες και
μεγαλυτερες νικες που καναμε απεναντι στον πανισχυρο εχθρο. Αυτό που αξιζει πραγματικα
να γραφτει είναι για τις ηττες μας, για αυτές που καταφεραμε μονοι μας. Για
αυτές που υποφεραμε, όχι από παντοδυναμια του εχθρου, αλλα από τις δικες μας
αντιφασεις, από τις δικες μας αδυναμιες.
Για την κριτικη θεωρηση της
ιστοριας μας…» [σελ. 191]
Αν τζαι φυσικα
εν μαρξιστης, η δικη του πορεια εν τζηνη της ευρυτερης ριζοσπαστικης σκεψης
τζαι πραξης που εχαρακτηρισεν την περιοδο της μεγαλης παγκοσμιας εξεγερσης που
απλωθηκε που το Βιενταμ μεχρι την Λατινικη Αμερικη. Τζαι μεσα στο βιβλιο
φαινεται γοητευτικα, στο πρωτο βιογραφικο προσωπο, το «παντρεμα» της ελληνικης
λαικης παραδοσης ανταρσιας, που εκροσωπει ο Κουφοντινας, με την παγκοσμια
παραδοση που εκφραστηκεν με την ταυτιση με τον μαοϊσμο, την γοητεια της
κουβανεζικης επαναστασης, τζαι το μοντελο των Τουπαμαρος – το οποιο ηταν η
τελικη εμπνευση για τον ιδιο, αλλα τζαι για το συλλογικο εργο το οποιο
περιγραφει. Εν μια κληρονομια που περα που τα κειμενα της, κουβαλα μεσα της
τζαι μιαν πρακτικη κληρονομια. Οποτε νομιζω ότι το πιο σημαντικο ζητημα που θετει
το βιβλιο τζαι ο δημοσιος προβληματισμος του φυλακισμενου επαναστατη, εν το
οργανωτικο: τι μας εμαθεν, τι εμεινε, που την 17η του Νιοβρη; Σαφως
η οργανωση εν θα εμπορεν να λειτουργησει αν δεν εισιεν η Ελλαδα ένα κλιμα
αμφισβητησης, μια βαθκεια παραδοση σεβασμου στον ανταρτη στην «λαικη παραδοση».
Αλλα η οργανωση η ιδια νομιζω εφυεν που τα
πλαισια της εμπνευσης της- τζαι εδημιουργησεν κατι νέο που ενδεχομενως
θα εν εμπνευση για αλλους στο μελλον, ειτε για το ενοπλο ειτε για άλλες μορφες
παρεμβασης…
Η επιτυχια της 17Ν τζαι οι αντιφασεις της
επιτυχιας στο χωρο του θεαματος: μια επαναστατικη ομαδα θεωρητικης πραξης σε
ρολο αποδοσης «ιστορικης δικαιοσυνης» που εφουνταν οι αστοι τζαι εκφραζε το
«λαικο αισθημα της ιστοριας»
Αμα μια μιτσια ενοπλη ομαδα φτανει να
απολαμβανει υποστηριξης που το 20-30% του πληθυσμου, όπως δειχνουν διαφορες
δημοσκοπησεις, ακομα τζαι προσφατα, σαφως εσιει πετυχει κατι. Δυο επεισοδια που
περιγραφονται στο βιβλιο εν ενδεικτικα για την πιο μεγαλη της επιτυχια – ότι
για σχεδον 25 χρονια λειτουργησε σαν ένα ειδος ταξικης αποδοσης δικαιοσυνης,
σαν ενας συλλογικος Ζορρο, καλλιεργωντας ένα ειδος φοβου στους αστους, τζαι
ταυτοχρονα ένα ειδος ιστορικης δικαιωσης
στους ταξικα καταπιεσμενους, τον «λαο» όπως το προσδιοριζει ο συγγραφεας .
Οσον αφορα τον
φοβο της αστικης ταξης, ο Κουφοντινας περιγραφει ένα διαλογο με ένα αστο [που
φυσικα εν τον κατονομαζει] που απεχθανοταν την ταξη του τζαι εσυμπαθαν τζαι
εβοηθαν την οργανωση. Σε μια φαση λαλει του ο αστος που παρα την αλληλεγγυη,
εισιεν τζαι την υπεροψια της ταξης του..
«Κοιταξε, εσυ πολεμας για την
επανασταση, το σοσιαλισμο. Εγω ξερω ότι αυτά θα ερθουν σε εκατο, διακοσια
χρονια.» «Τοτε;» . «Σας βλεπω, σας θελω, σαν αντιβαρο σε αυτους του αθλιους.
Και ακομα», και εδώ τα ματια του αστραψαν και μισοχαμογελασε πονηρα, «μ’ αρεσει
να τους βλεπω να τρεμουν, να μην τολμουν να ζυγωσουν τα παραθυρα, ακομα και τις
βιλες τους όταν δινουν δεξιωσεις.» [σελ. 285]
Αλλα το αισθημα
της «δικαιοσυνης» ηταν διαχυτο τζαι στα στρωματα για τα οποια εθελε να μιλησει
τζαι να εκφρασει η 17Ν. Περιγραφει σκηνικα που διαφοροι εφαινουνταν να
καταλαβαινουν ποιοι ηταν οι της 17Ν, τζαι να τους εκαλυφκαν η να τους εδιουσαν
ένα αορατο συμβολικο σιερετισμο..Για το πώς ένας ηλικιωμενος [ανταρτης;]
εστειλεν τον χαιρετισμο στην «αορατη» ομαδα:
« Καποτε πρωτοπηγαμε σε ένα καφενειο
να μιλησουμε με δυο συντροφους. Με αυτό που θα λεγαμε τυποποιημενη «εκτη
αισθηση του παρανομου» αντιληφθηκα ένα συνταξιουχο να παρακολουθει - δηθεν στο
αδιαφορο. Τοτε εφτασε ο καφετζης στο τραπεζι μας, χωρις προφανη λογο – αλλαξε
θεση σε ένα ποτηρι μπροστα μου. Υστερα φευγοντας απευθυνθηκε στο συνταξιουχο:
«Στις διαταγες σας, στρατηγε μου!». Επειτα με κοιταξε ανεκφραστα. Ποση λαικη
ιστορια, ποση λαικη ψυχη, ποσες λαϊκες αξιες διαβασα σε εκεινο το σκαμενο από
την βιοπαλη προσωπο.» [σελ. 269]
Τζαι για το πώς
εθκιεβαζουνταν στα «λαικα στεκια» οι προκυρηξεις της οργανωσης - μαζικα σαν
αναλυτικα κειμενα:
«Εκεινη η ενεργεια [του 1986] διαπιστωσαμε
ότι εβρισκε μεγαλη απηχηση. Ηταν η πρωτη καθαρα αντικαπιταλιστικη ενεργεια της
17Ν και την συνοδευε ένα πολυσελιδο κειμενο οικονομικης αναλυσης. Αυτό ακριβως
το κειμενο διαδοθηκε και αναλυθηκε πολύ. Την μερα της δημοσιευσης του ειχαμε
μια συναντηση με αλλους δυο συντροφους, να κανουμε εκτιμηση της ενεργειας.
Καταληξαμε σε ένα μαγερικο…Πεινουσαμε όμως η ταβερνιαρισα δεν μας εδινε
σημασια. Διαβαζε εφημεριδα. Βγηκε σε λιγο από την κουζινα καποιος – ισως ο
αντρας της- μας εδειξε με τα ματια. «Δεν μπορω τωρα. Ασε να τελειωσω την
προκυρηξη!» θυμωσε. Αφησαμε την καλη εκεινη λαϊκη γυναικα να μελετησει με την
ησυχια της. Όταν υστερα από ωρα ηρθε για την παραγγελια, μολις που κρατηθηκα να
ζητησω την γνωμη της για το κειμενο που μολις διαβασε.» [σελ. 278]
Ακομα και όταν
εμεινε μονος, το καλοκαιρι του 2002, και τον κυνηγουσε ολος ο κατασταλτικος
μηχανισμος του κρατους με τα ΜΜΕ να δαιμονοποιουν και την οργανωση και την
ιδιο, «ξυπνησε» παλι αυτό που ο Κουφοντινας ονομαζει «δυναμικα στα καταβαθα της λαικης ψυχης».
«Σαν να ενεργοποιουνται αρχεγοντα
λαικα ενστικτα αλληλεγγυης στους κυνηγημενους από τις εξουσιες..Ακουσα εκεινες
τις μερες μια μαντιναδα, δεν την θυμαμαι καλα, που κατεληγε: «Με κυνηγανε σαν
θεριο, και σαν τον Κουφοντινα.» [σελ. 458]
Το αποκορυφωμα
ηταν μια ποιητικη σκηνη που περιγραφει σαν την ολοκληρωση της εσωτερικης διαδικασιας
αποφασης να παραδοθει τζαι να αναλαβει την ευθυνη:
«Ανοιξα, πολύ αργα, τα ματια. Στα
ριζα του βραχου, διπλα στον θαμνο οπου ειχα κρυψει τον υπνοσακκο με κοιταζε μια
γυναικα..Δεν θα ξεχασω ποτε εκεινο το βλεμμα. Διχως την παραλλαγη με ειχε
γνωρισει. Τωρα με κοιτουσε σταθερα στα ματια. Τι δεν ειδα σε εκεινα τα ματια;
Μια λυπη, στενοχωρια. Μαζι, μια λαμψη συμπαθειας. Υστερα ένα αδιορατο νευμα.
«Δυναμη, κουραγιο» κατι τετοιο. Με γλυκυτητα. Υστερα εφυγε….
Εφυγα. Ενοιωθα, όμως, σαν να την
προδινα, σαν να προδινα μια σιωπηλη συμφωνια εμπιστοσυνης….[Και στην
υποσημειωση προσθετει: «Αν διαβαζει αυτές τις γραμμες, ας δεχτει αυτή τη μικρη
απολογια. Δεν ηταν η φυγη μου ελλειψη πιστης, ηταν η τηρηση των κανονων μιας
παρανομιας που ακροβατουσε, που αναζητουσε να επαναπροσδιοριστει. Σε τετοιες
όμως στιγμες, εκεινο το μεγαλο βαρος ενός τετοιου βλεμματος μπορει να είναι
καθοριστικο. Ευχαριστω γι’αυτό!»]
Σε όλα τα χρονια της παρανομιας μου
ειχα ξαναδει αρκετες φορες αυτό το λαϊκο βλεμμα της συμπαθειας, της στηριξης,
της αλληλεγγυης….Εφευγα γεματος από εκεινη την συναντηση…Ελαμπε ηδη μεσα μου η
ενθαρρυνση το κουραγιο που ειχα μεταλαβει..Αρκεσε μια στιγμη γειωσης με την λαϊκη
ψυχη, μια επικοινωνια με το λαϊκο ενστικτο. Που αντεχε, αντιστεκοταν στην επικοινωνιακη καταιγιδα που λυσσομανουσε…
Ο λαος βιωσε την ηττα της οργανωσης
ως δικη του – όπως και ηταν. Αργοτερα θα μαθαινα μια λιτη και περιεκτικη φραση
από μια ανταρτισσα παλια, που συμπυκωνε τοση πικρα: «Μας τα ξαναπηρανε τα
οπλα». [459-60]
Για τουτον επαραδοθηκε
ο Κουφοντινας. Τζαι αποδειχθηκε, εστω και αν εν δειχνει να το συνειδητοποιει [η
εν το αναφερει από κατανοητη μετριοφροσυνη] στο κειμενο του, ενας μαστορας της
επικοινωνιας: Επηεν στα κεντρικα τους γραφεια, σχεδον αορατος, όπως ηταν για
τοσα χρονια η 17Ν, τζαι μετα αναγκαστηκαν να μεταδιδουν ότι «δεν λυγισε»…
«Αυτά που γυρευαν ηταν τα οπλα
εμβληματα της οργανωσης και ιδιως το παλιο σαραπενταρι της 17Ν. Τους απαντησα
ότι δεν παραδιδουμε τετοια οπλα..Να μην ατιμασουν οπλα με ιστορια…ο ιδιος ο
αρχιανακριτης..θα παραδεχθει: «Ο Κουφοντινας δεν μιλαει. Αμετακινητος και
ακαμπτος απαντα: «Οι αγωνιστες δεν παραδιδουμε τα οπλα μας.» Τα ιδια και στο
δικαστηριο..Τους απαντησα με ένα κλεφτικο τραγουδι:
Του Ραμαντανη τα’ αρματα δεν πρεπει
να πουλιουνται
….». [σελ. 468]
Υπηρχε όμως τζαι
μια άλλη διασταση περα που την ικανοτητα της οργανωσης να ενταξει την πρακτικη
της στο υπογειο ρευμα της «αισθησης της Ιστοριας» - το ότι η ομαδα ουσιαστικα
ελειτουργαν σαν ένα ειδος ομαδας ερευνας. Τζαι πρακτικα τζαι θεωρητικα. Το
βιβλιο εν ιδιαιτερα πληροφοριακο για το πώς ουσιαστικα η οργανωση ελειτουργαν
σαν ένα ειδος ομαδας συλλογης – επεξεργασιας πληροφοριων, ελεγχου τζαι ασκησεων
πριν οποιαδηποτε ενεργεια. Εισιεν ουσιαστικα δημιουργησει ένα παραλληλο
μηχανισμο κατασκευης στοιχειων – τζαι μερικες που τες ενεργειες της [όπως η
καταληψη του αστυνομικου τμηματος λ.χ.] ειχαν τουτη την σκοπιμοτητα. Αλλα η
ομαδα ελειτουργαν ετσι τζαι θεωρητικα – δηλαδη εκαμναν ερευνες στα αρχεια η
άλλες πηγες πληροφοριων για να τεκμηριωσουν τζαι να ενταξουν σε ένα ιστορικο
πλαισιο τις πληροφοριες που εφταναν σε τζηνους. Τζαι για να συνταξουν τα
κειμενα τους που ηταν που τα πιο επιτυχημενα κειμενα λαϊκης αναγνωσης στην
ιστορια των επαναστατικων ομαδων – σε βαθμο που αναγκαστηκε η κυβερνηση να
απαγορευσει την δημοσιοποιηση τους. Μια
καταγραφη που αφορα τζαι το κυπριακο:
«..ψαχναμε αξιωματικους της χουντας
με κομβικο ρολο στην προδοσια της Κυπρου, τον Σκλαβενιτη και αλλους.
Σκεφτομασταν ακομα και απαγωγες, ανακρισεις, ώστε να ανοιξει ένα κομματι από το
φακελο της Κυπρου.
Ενας άλλος τομεας που ερευνουσαμε
πολύ και συνεχως ηταν εφοπλιστες που ηταν υπευθυνοι για πολυνεκρα ναυαγια με τα
σαπιοκαραβα τους, καθως και στελεχη της διεφθαρμενης διοικησης της εταιρειας Ελληνικος
Νοηγνωμονας, που εδινε πιστοποιητικα αξιοπολοϊας με το αζημειωτο σε πλοια
κυριολεκτικα πλωτα φερετρα..» [σελ. 286]
Όταν κυκλοφορησε
το κειμενο της 17Ν του 1986 που ονομαζε σαρκαστικα, αλλα τζαι επιστημονικα όπως
επιμενει ο Κουφοντινας, το ελληνικο συστημα εξουσιας σαν «λματ» [λουμπεν
μεγαλο-αστικη ταξη] μεχρι τζαι ο Παπανδρεου εμιλησε για «πνευματικους
ανθρωπους», οικονομολογους συγγραφεις του κειμενου». Όταν η οργανωση πυροβολησε
δυο εισαγγελεις το 1988-89 ο δημοσιος διαλογος στραφηκε στις «ολιγωριες» αλλα
τζαι την διαφθορα του δικαστικου σωματος. Όταν σε τζηνο το πλαισιο εξαπολυθυκε
μια συντονισμενη επιθεση των ΜΜΕ εναντια στην οργανωση, η 17Ν απαντησε με την
μεταφραση μερικων σελιδων από τις «Χαμενες Ψευδαισθησεις» του Μπαλζακ – το
κειμενο εγινε αμεσως και παλι επιτυχια σε βαθμο που καποιος εισηγηθηκε
«ενθουσιασμενος» να «μεταφρασει η οργανωση ολοκληρο το βιβλιο». Ακομα τζαι στην
δικη, ενας που τους βουλευτες που εισιεν κατηγορησει η 17Ν την δεκαετια του
1990 για εμπλοκη σε σκανδαλα ιδιωτικοποιησεων, θεωρουσε πιο επειγον να
«καθαρισει» το ονομα του από την οργανωση – εστω τζαι αν ηταν κατηγορουμενη στο
δικαστηριο των εχθρων της:
«Αργοτερα, στο δικαστηριο, ο
βουλευτης [Παπαδημητριου] ζητησε με μια δηλωση μου να «καθαρισω» το ονομα
του.Τοτε η αγωνια του Παπαδημητριου ηταν να αποκατασταθει το ονομα του. Στην
αγορευση του, προς μεγαλη ενοχληση του δικζστηριου, τους ειχε γυρισμενη την
πλατη και απευθυνοταν σε εμενα.» [σελ. 413]
Όπως φαινεται
από το κειμενο η οργανωση λειτουργουσε ουσιαστικα σαν μια ενοπλη κλειστη ομαδα
ερευνας τζαι πραξης. Τουτη η πρακτικη εν
ενδιαφρουσα. Ιστορικα μπορει να παραπεμπει τζαι στα affinity groups των αναρχικων στην
Ισπανια πριν την επανασταση του 1936 για να μπορουν να αποφυγουν την διεισδυση
των υπηρεσιων του κρατους – αλλα εν ειχαν την αναλυτικη εμφαση της 17Ν. Πιο
κοντα μπορει να πει καποιος ότι ηταν η πρακτικη των σιτουασιονιστων της μετα το
1950 περιοδου, των οποιων η όποια «βια» ηταν μεν συμβολικη – αλλα οι οποιοι
ηταν επισης μια κλειστη ομαδα των οποιων η καταλυτικη παρεμβαση καταγραφηκε με
κειμενα που αφησαν εποχη. Τζαι σε ατομικο επιπεδο ισως να μπορουσε να
συσχετισει καποιος τουτην την μορφη παρεμβασης, της κλειστης ομαδας με θεαματικης
πραξεις που τεκμηριωνονται με αναλυτικα κειμενα, με την πρακτικη του
«Υποδιοικητη Μαρκος» των Ζαπατιστας. Τζιαμαι βεβαια το κινημα, εν μαζικο, αλλα
ο ιδιος ο Μαρκος λειτουργα/λειτουργουσε σαν ένα ειδος θεωρητικης φωνης του
κινηματος [των ιθαγενων, «του λαου» στην περιπτωση της 17Ν], μεσα που τα
κειμενα του, ενώ ο ιδιος παρεμενε αγνωστος/αορατος πισω που την καλυψη του. Το
ευρύτερο θέμα που τουτην την μορφη παρεμβασης εν ακριβως ότι σε μια εποχη που ο
κινδυνος μπορει να μεν εν μονο η κρατικη διεισδυση αλλα η θεαματικη αφομοίωση,
η συγκροτηση αυτονομων ομαδων που να λειτουργουν παρεμβατικα στην Δημοσια
Σφαιρα [εστω τζαι του θεαματος όπως εν συγκροτημενη σε μεγαλο βαθμο σημερα η
Δημοσια Σφαιρα] χωρις να διεκδικουν την ηγεσια ενός χωρου/κινηματος/«λαικης
αισθησης», ισως να εν σημαντικη διασταση προβληματισμου. Αθθυμουμαι ακομα εν
καναδο συμφοιτητη μου που σε ανυποπτο χρονο λαλει μου «εν βαλεις ονομα στα
κειμενα γιατι πρεπει να ειμαστε αορατοι στο κοσμο της μεταμοντερνας
επιτητηρησης, εν ενι;» Η αληθκει ενι ότι εν το σκεφτηκα ετσι τοτε – την
δεκαετια του 1980. Αλλα σκεφτομαι το οσον περνα ο τζαιρος. Τζαι αθθυμηθηκα το
θκιεβαζωντας το βιβλιο του Κουφοντινα.
Η 17Ν μπορει να
εξεκικινησε σαν μια διασταυρωση της ελληνικης εμπειριας με το διεθνες κινημα,
αλλα στην εμπλοκη της με τα ΜΜΕ ηταν, νομιζω, πρωτοπορα. Καμια άλλη οργανωση,
με εξαιρεση ισως του Ζαπατιστας προσφατα, εν επετυχεν ετσι παρεμβαση στο χωρο
της δημοσιοτητας – τζαι εν αφηκεν ετσι αποθεμα γοητειας. Οι αναρχικοι ειχαν
καμει μια σωστη αναλυση τοτε για την 17Ν – ότι ελειτουργαν σαν θεαμα. Όμως η
συγκυρια απαιτουσε ένα αντι-θεαμα, μια σκηνη απομυθοποιησης. Οι επιθεσεις τζαι οι απαντησεις της 17Ν στα ΜΜΕ
ειχαν μια εντυπωσιακη εφευρετικοτητα –
από την μεταφραση του Μπαλζακ σαν απαντηση στην υστερια, μεχρι την
επιθεση με ρουκετα κατά την διαρκεια δελτιου ειδησεων. Καταφερναν να κερδουν τα
ΜΜΕ στο γηπεδο τους. Η κριση που προηλθε με τις συλληψεις, το «Τραυμα» όπως το
αποκαλει, αποδιδεται που τον Κουφοντινα στο ότι εν υπηρχε εσωτερικη διαδικασια
προετοιμασιας των στελεχων, αλλα ισως τζαι εξωτερικη προσβαση στα κινηματα.
Όμως τζαι στα δυο πρεπει να ειμαστε ειλικρινεις – η 17Ν ανοιξε ένα νέο πεδιο
τζαι ηταν μαλλον λογικο να βρεθουν τα περισσοτερα ατομα/μελη της ξαφνικα
αμηχανα μπροστα στην συγκεντρωτικη επιθεση των φωτων της δημοσιοτητας. Διοτι
όταν εκαμναν τις παρεμβασεις τους εφαινετουν να μπορουν να καθοριζουν την
ατζεντα – «Οργανωση παντος καιρου» εγραψε καποτε μια εφημεριδα για την δραση
τους. Πώς να περιμενουν την ολοκληρωτικη επιθεση – εσωτερικα/ψυχολογικα τζαι
εξωτερικα; Δαμαι ολοκληρα κινηματα πιανονται απροετοιμαστα όταν τα ΜΜΕ
εξαπολουουν συντονισμενη επιθεση υστεριας. Η απλοϊκη αντιληψη « ξερουμεν ότι τα
ΜΜΕ εν παντα ετσι» εν κατανοει τες δυναμικες της Κοινωνιας του Θεαματος τζαι της
θεσης των σημερινων επικοινωνιακων επιθεσεων σε τουτο το συστεμικο πλαισιο –
τζαι αρα την αναγκη τροπων αμυνας, ιδιαιτερα σε ετσι σημεια αιχμης. Αλλα, τζαι
που την άλλη, για να αποφυγουν τις αρχες επρεπε να εν «στεγανοποιημενη» η
οργανωση.[6] Αρα
την στιγμη της ομοβροντιας του θεαματος, εν θα υπηρχαν ευκολες αμυνες στα
περιξ. Μεχρι που ηρθε η μαντιναδα τζαι τα μαθκια της γυναικας που ειπαν στον
Κουφοντινα το αισθημα που εν εισιεν ξαφνικα λεξεις να ειπωθει. «Μας πηραν τα
οπλα ξανα» ειπεν η παλια ανταρτισσα – όμως νομιζω ότι το πραγματικο «οπλο» που
εθελαν τα ΜΜΕ, τζαι εν ηβραν, ηταν η «παλια» γραφομηχανη[7] ..εν
η γραφομηχανη που εκαμνε την παραπανω ζημια. Το πιστολι ηταν το θεαμα το οποιο
ετεκμηριωνετουν με τις λεξεις της γραφομηχανης.
Η εμπειρια της 17Ν σαν καινοτομια στην
επαναστατικη Ιστορια: ένα ειδος παρεμβασης στην ατζεντα των ΜΜΕ τζαι η ρητορικη
που απευθυνεται στην εν δυναμει συλλογικη συνειδηση του «λαου»
Μπορει να θεσει
καποιος δυο ζητηματα δαμαι. Το ένα εσιει να καμει με την παρεμβαση στο χωρο των
ΜΜΕ, τζαι του θεαματος γενικοτερα, τζαι το άλλο αν η εννοια του «λαου» στην
οποια στηριζεται ο Κουφοντινας, εσιει θεωρητικη προεκταση, περα που την
συναισθηματικη-ρητορικη της χρηση. Τα ΜΜΕ εν μηχανισμοι που παραγουν το Θεαμα
τζαι η δυναμη τους, σε ένα μεγαλο βαθμο, βρισκεται ακριβως στο γεγονος ότι
συγκαλυπτουν την συγκεντρωτικη δομη ελεγχου-εξουσιας που υπαρχει πισω που το
φαινομενικα «διαχυτο θεαματικο». Ετσι ενώ εμφανιζονται ταχα μου ουδετερα τζαι
με «διαφορετικες οπτικες» την στιγμη της «κρισης» φαινονται να συντονιζονται
από το πουθενα τζαι να παραγουν ένα ειδος πυροβολικου κατασκευης υστεριων. Τζαι
πρεπει να μαθουμε να το αντιμετωπιζουμεν τζαι τουτο – τζαι η εμπειρια του
Κουφοντινα το καλοτζαιρι του 2002 εν ιδιαιτερα χρησιμα δαμαι. Όπως οποιαδηποτε
μορφη αλλοτριωσης, όμως, τα ΜΜΕ εκφραζουν ταυτοχρονα τζαι μια ιστορικη δυναμικη
– τζαι τουτη ενι η διευρυνση της επικοινωνιας. Αναγκαστικα το επαναστατικο,
εναλλακτικο κοκ κινημα/τα θα πρεπει εβρουν τροπο παρεμβασεων στην Δημοσια
Σφαιρα την οποια μονοπωλουν τα «καθεστωτικα» ΜΜΕ, τζαι να δημιουργησουν
εναλλακτικες μορφες επικοινωνιας που θα οικειοποιουνται τις νεες τεχνολογιες.
Σε τουτο το πλαισιο η 17Ν ηταν σαν την παρεμβαση στο χωρο του θεαματος που μιαν
ομαδα επαναστατων – που εν ειχαν, όμως, ακομα συνειδηση της καινοτομιας της
πραξης τους, τζαι αρα των κινδυνων αμα εχαναν την ανωνυμια. Η δημιουργια των
εναλλακτικων δομων πληροφορησης εν σαν την περικυκλωση των πολεων στον μαοϊσμο.
Αλλα η αυτονομια των ομαδων ισως να εν το πιο σημαντικο μαθημα – τζαι το θεμα
του μελλοντος ισως να εν η αλληλεγυη των αυτονομιων.
Εσιει νοημα η
εννοια του «λαου»; Ο λαος εν αχανης εννοια όπως η μοδα της κοινωνιας των
πολιτων τελευταια – εν ουλλα τζαι τιποτε. Ο Κουφοντινας όμως εν αναλυτικα
εστιασμενος τζαι στα δικα μου μαθκια συνεκτικη εννοιολογικα. Η επιθυμητη εννοια
του «λαου» εν ο «ενοπλος λαος». Κατι σαν τον «εν δυναμει λαο» - τον λαο, σαν
την συλλογικοτητα που μπορει να ενι, που μπορει να αυτοκυβερνηθει – παρα ότι
υπαρχει σε παθητικη μορφη [in itself
που λαλουν στα αγγλικα]. Ο «λαος» με τουτην την εννοια εν οι καταπιεσμενες τζαι
μη-προνομιουχες ομαδες του πληθυσμου που μπορουν να εν παθητικες ή μπορουν να
συγκροτηθουν σε ενεργο υποκειμενο. Δαμαι ο Κουφοντινας εν αντιγραφει ουτε τον
Μαο ουτε κανενα – κουβαλα την ελληνικη, η τζαι την βαλκανικη ισως, εμπειρια
τζαι την καταγραφει με λεξεις. Ο «λαος»
του Κουφοντινα βρισκεται στις λαϊκες εργατικες συνοικιες, αλλα εν τζαι οι
αγροτες. Η υπερασπιση της αγροτικης παραδοσης σε τουτο το εργο εν εντονη – τζαι
πραγματικα γοητευτικη. Καθως εθκιεβαζα το βιβλιο ερκετουν μου συχνα το αισθημα
«τουτος ο τυπος εν μαγκας». Τζαι παρα το ότι εβαλα τους στιχους της Γωγου, σαν
παραλληλο ηχο, νομιζω εν θα του αρεσκεν ετσι περιγραφη. Οϊ γιατι εν ενι – αλλα
γιατι τα δικα του προτυπα, εν σχεδον όπως των Ζαπατιστας. Ο χωρος των
«υπογειων» της πολης, σαν χωρος δημιουργιας εν φαινεται να τον ντζιζει.
Ενοχληθηκε στις καταληψεις, τελη της δεκαετιας του 70, όταν μερικοι εκαμναν
παιχνιδι με την ιστορικη παραδοση του κινηματος. Τζαι εν εντονος ότι οι μεγαλες
μορφες των κινηματων εμπνευστηκαν που τους αγροτες – αναφερει τζαι τον ΕΛΑΣ
αλλα τζαι τον ΔΣΕ..Τουτα ενεν απλα υπερασπιση της δικης του παραδοσης τζαι
ταυτοτητας – εν μια θεση, νομιζω, ότι ο «λαος» εν συγκροτειται μονο
ταξικα-οικονομικα αλλα τζαι πολιτισμικα. Εν τουτο που επαναλαμβανει σαν
βιογραφικο βιωμα – την «αισθηση της ιστοριας», το «λαικο ενστικτο», «οι δυναμικες
της λαικης ψυχης». Τουτα εν τα πολιτισμικα στοιχεια που κουβαλα υπογεια η
συλλογικοτητα των καταπιεσμενων, τζαι εν πανω σε τουτα, λαλει ο Κουφοντινας,
που μπορει να οικοδομηθει, η επαναστατικη πραξη. Σε τουτο το πλαισιο δια μια
τουλαχιστον ερμηνεια για την εκπληκτικη επιτυχια της ομαδας – εν ηταν η
παρουσια καποιου/ας genious
που εκαθορισεν την επιτυχια, αλλα αντιθετα μια συλλογικοτητα που εκυκλοφοραν
μεσα στο κοινο της τζαι επιανεν τον ρυθμο της «λαικης συνειδησης» στην «βουλη
του λαου», τα καφενεια, τζαι εμιλαν σε τουτο το υποστρωμα. Εν εσιει αδικο για την ιστορικη συνεχεια ο
Κουφοντινας – εστω τζαι αν εχω την δικια μου αισθηση γοητειας που το περιθωριο
της πολης. Όμως εν ιστορικο γεγονος ότι τα μεγαλα κινηματα εκτισαν τζαι κτιζουν
σε πολιτισμικες παραδοσεις – τζαι προφανως δαμαι ειχαμεν μια διασταυρωση που εν
τζαιρος να εκτιμηθει για ότι ηταν…
Ενας ευαισθητος ανθρωπος στα οπλα.. «Όμως
καναμε το σωστο»…
Εν θα ασχοληθω
ιδιαιτερα με το θεμα της βιας. Ενεν δικη μου επιλογη, αλλα εν μπορω να μεν την
σεβαστω θωρωντας γυρον μου. Ο Καμυ στον «επαναστατημενο ανθρωπο» [με τα οσα
προβληματα εσιει σαν βιβλιο τζαι με ουλλες τες αντιφασεις του ιδιου του Καμυ]
θετει σωστα, νομιζω, το διλλημα – ο επαναστατης εν καποιος που εκτος που να
αρνειται την υποταγη, να λαλει δηλαδη «οϊ», εν τζαι καποιος/α που λαλει ένα
«ναι» - διεκδικα καθολικα τα δικαιωματα που θελει για τον ευατον του/της. Τζαι
εν ετοιμος/η να θυσιαστει η να θυσιασει κατι για το παναθρωπινο κοινο καλο.
Όμως που την στιγμη που εμπλεκεται σε μια αντιπαραθεση μπορει να αναγκαστει να
χρησιμοποιησει βια – τοτε το «παναθρωπινο» ερκεται σε αντιθεση με την
αναγκαιοτητα. Ο Καμυ εθεωρουσε του ρωσους επαναστατες του 19ου αιωνα
που ηταν ετοιμοι να πεθανουν αφου ασκησαν βια, σαν ένα ειδος ηθικου
συμβιβασμου. Ο Δ. Κουφοντινας επηεν φυλακη για να μετατρεψει τον «μυθο σε
ιστορια» για να παραφρασω τον Γ. Μαρνελλο της Ελευθεροτυπιας.[8] Μπορω να το πω ευρυτερα για οσους μετρουν την
μπακκιρα αντι τον ιστορικο χρονο. Όπως σωστα εγραψε τζαι ο Μαρνελλος, ο
Κουφοντινας φαινεται να ηταν ο «επιχειρησιακος αρχηγος» αν τζαι ο ιδιος φανταζομαι εν θα εταυτιζετουν με την
εννοια του «αρχηγου» - με ετσι ικανοτητες, τζαι οι ιδιος τζαι οι παρεες του, θα
οικονομουσαν πολλα, αν επουλουσαν υπηρεσιες στον υποκοσμο η αν αναλωνουνταν 25
χρονια να δρουν τζαι να μεν τους πιανει η αστυνομια. Εν μπορει να μεν το
εκαταλαβαιναν τζαι οι ιδιοι. Αλλά εν το εκαμαν. Ακομα παραπανω – τουτα τα ατομα
που εκαταφεραν για τοσα χρονια να
παιζουν με την δημοσιοτητα, θα εμπορουσαν επισης να καμουν καριερα στα ΜΜΕ του
θεαματος..Αλλα..Οπως εγραψε τζαι ο Μισσιος στο «Χαμογελα ρε, τι σου ζητανε;»..
«..υπαρχει και το ζεϊμπεκικο.»[9]
Ο Κουφοντινας βεβαια θα το προτιμουσε μαλλον,
δημοτικο, κλεφτικο, ανταρτικο.
Η αισθητικη
κωδικοποιηση της «ιστορικης αισθησης» του ανυποτακτου….
Εσιει αρκετες
αναφορες στην Κυπρο ο Κουφοντινας. Σε μερικες περιπτωσεις μερικες ανακοινωσεις
της οργανωσης ακουονταν νακκον off..Οι
σχεσεις Κυπρου-Ελλαδας εν περιπλοκες [μια χωρα που αγωνιζετουν για την δικη της
ανεξαρτησια, επεμβαινε το κρατος της στην δικη μας χωρα τζαι υπονομευκεν την
δικη μας ανεξαρτησια] για να ανοιξουμεν δαμαι το κεφαλαιο..Εν σαφης όμως, τζαι
στο αντι-εθνικισμο του, τζαι στην προσπαθεια του να σεβαστει την κυπριακη
αυτονομια…Εβιωθηκεν διαφορετικα η Κυπρος στην Ελλαδα, τζαι η Ελλαδα στην Κυπρο,
αλλα η εντιμοτητα του συγγραφεα του «Γεννηθηκα 17 Νοεμβρη» εν ξεκαθαρη – τζηνες
τες μερες της δεκαετιας του 1970 εκαταλαβαινε τι επαιζετουν δακατω…
Θα κλεισω με το
ατομο. Εν μου αρεσκει να επαναλαμβανομαι αλλα η ευγενεια που ενοιωσα να
αναδυεται που την πεννα τουτου του αθρωπου, εν εντυπωσιακη. Ενταξει σαν
κυπραιος, ισως να εχω τζαι εγω τις προκαταληψεις μου. Κουραζουν με οι
φανφαρονικες ιαχες που ισως προκατελειμενα ταυτιζω τον τελευταιο τζαιρον με το lifestyle που
ηρτεν που την Αθηνα..Ψευτομαγκιες ημιμαθων…Τι ανακουφιση να θκιεβαζεις
επιτελους ένα αθρωπο ευγενικο, τρυφερο…που εσιει γαιμα στα σιερκα του..αλλα
εσιει τζηνη «μαγκια» κατ’εμενα, «παλληκαρκα» [ η λεξη «παλληκαρι» παει του
παραπανω νομιζω] να αναλαμβανει την ευθυνη. Εν ξεκαθαρος λ.χ. στην αναφορα του
για το μονο ατομο που θεωρει ότι σκοτωθηκε κατά λαθος από την 17Ν:
«Ενας αθωος ανθρωπος, ο Θανος
Αξαρλιαν, ενας από τους δικους μας, για αυτους που αγωνιζομασταν να εχουν ένα
καλυτερο αυριο, εμεινε διχως αυριο. Ο πονος μας μεγαλος, ο δικος μου
αβασταχτος. Τηλεφωνησα αμεσως , εξεφρασα την λυπη της 17Ν. Μπορει να ειχε
ευθυνη η αστυνομια, να μπλοκαρε επι μιση ωρα σχεδον το ασθενοφορο. Όμως την
κυρια ευθυνη την ειχαμε εμεις. Χρονια αργοτερα, στο δικαστηριο ζητησα συγνωμη.
Ειπα ότι ηταν λαθος η επιλογη του τοπου, λαθος η επιλογη του τροπου. Λαθη
εγιναν στην πραγματοποιηση της ενεργειας. Λαθος ηταν και η εμμονη να γινει
οπωσδηποτε εκεινη η ενεργεια. Ηταν ένα τραγικο λαθος.»[10] [σελ. 380]
Γενικοτερα εκαμεν εντυπωση στον λογο του μια
υπογεια τρυφεροτητα. Η αναφορα του στις γυναικες που αγαπησε, είναι τοσο
ρομαντικη, που απορεις πως αυτό το σχεδον ντροπαλο, όπως φαινεται εστω, αγορι,
κρατουσε με τοση ψυχραιμια το οπλο.
«..στα εικοσι τρια χρονια μου,
καθομουν σε ένα παγκακι στο αλσος…περιμενωντας να σημαδεψουν οι ωροδεικτες την
μεγαλη ωρα, να σημανουν την καινουργια ανταρτικη ωρα…Θα περνουσα το μεγαλο
κατωφλι, η ζωη μου θα αλλαζε, την εβλεπα καθισμενος εκει..Εκει που πρωτοεκανα
βολτες στην Αθηνα, πρωτοφερτος επαρχιωτης. Εκει που εκανα τις πρωτες πολιτικες
κουβεντες. Τους πρωτους ερωτικους περιπατους με την Καιτη μου..» [σελ. 142]
Αλλα τζαι η αναφορα στην γνωριμια με την Αγγελικη, την «συντρόφισσα της
ζωης» του, είναι αναλογη.
«Αυγουστος 1988. Ηξερα πως ειχα
βρει την συντροφισσα της ζωης μου. Ερωτας, αγαπη μαζι με τρυφεραδα…η Αγγελικη
μου..» [σελ. 311]
Το μονο ατομο στο οποιο, αν θυμουμαι καλα,
αφιερωνεται το βιβλιο σαν ειδος εξηγησης-απολογιας [σαν πατερας σε γιο] είναι
στον γιο του..Γιατι δεν προλαβε πριν την παραδοση να του εξηγησει γιατι επρεπε
να παρει τις αποφασεις που πηρε..Την απαντηση εδώ την εδωσε η Αγγελικη:
«Χρονια μετα, εικοσι εξι χρονια
αργοτερα, θα μου πει σε ένα επισκεπτηριο: «Μεγαλωσαμε το παιδι μας πισω από τα
καγκελα.» Σωπασε για μια στιγμη. «Όμως εμεις καναμε το σωστο» αποσωσε.»
[σελ. 313]
[1] Ο
«Κλεφτης» ηταν ένα υψωμα στην εισοδο του Γραμμου, οπου μια μιτσια ομαδα
ανταρτων του «Δημοκρατικου Στρατου» [ΔΣΕ] κρατησε τον «Εθνικο Στρατο» για 40
μερες το 1948. Εθκιαβασα διαφορες για τζηνη την μαχη, αλλα την πιο εντυπωσιακη
περιγραφη αθθυμουμαι την που ενα ελληνα αξιωματικο, σαφως δεξιο, που επεριγραφε
μας την μαχη για να μας δειξει τι μπορει να καμει μια μιτσια ομαδα – ημουν
στρατο τοτε μετα την χουντα, τζαι αρα επιτρεπετουν να μιλας για τον Γραμμος
τζαι που την οπτικη των ανταρτων..καπως..
[3] Εν
αξιοσημειωτο λ.χ. ότι στο τελος, όταν προσπαθει να διαπραγματευτει τις «ομολογιες»
των συντροφων του, τζαι παρα την πρακτικη [ισως τζαι θεωρητικη] αποσταση από την κομματικη γραμμη
του ΚΚΕ, εντουτοις καταφευκει παλε σε τζηνη την παραδοση [μιαν αποφαση του ΚΚΕ
του 1947] σαν πλαισιο για την αξιολογηση των δεδομενων τζαι των πραξεων – οσων εγιναν τζαι οσων εν
δυναμει μπορουν να γινουν «για την αποκατασταση της τιμης». [σελ. 444]
[4] Το ποιημα της Γωγου [αρ.
4] στα «3 Κλικ Αριστερα» ολοκληρωνεται με το:
«τραβηξε την φαλτσετα
και θερισε.
Ειχαν δικαιο οι
Κοεμτζηδες.»
[5] Αν
τζαι αναγνωριζει την πιθανοτητα στρατηγικης κινησης, όπως θεωρει ότι εκαμεν ο
Αρης Βελουχιωτης, εν σαφες, όμως, ότι θεωρει την αναληψη ευθυνης, τζαι την
υπερασπιση της τιμης νευραλγικη. Καποια αλλην φαση θα ακουστει τζαι η εκδοχη
του «δεν μιλω», αλλα θωρωντας τα δεδομενα που την συγκυρια του 2002, εν δυσκολο
να μεν δει καποιος την αναγκη ενός «Κουφοντινα» σε ετσι στιγμες.
[6]
Υπηρχε σαφως μια προθεση συνδεσης με κινηματα – τζαι τουτο επαιξεν τζαι σαν
προσπαθεια σε μια φαση την δεκαετια του 1980 – αλλα το να εισαι μια οργανωση
στην οποια εν εσιει προσβαση ο κατασταλτικος μηχανισμος του κρατους, τζαι να
εισαι τζαι ανοιχτη στα κινηματα, ηταν μαλλον ντε φακτο αλληλοαποκλειομενες
πιθανοτητες.
[7] Τουτο
ηταν μια που τες πιο ενδιαφερουσες εμμονες των ΜΜΕ – αναμεσα στα «τεκμηρια» που
εψαχναν τα ΜΜΕ τζαι η αστυνομια ηταν μια παλια γραφομηχανη οπου ειχαν γραφτει
οι πρωτες ανακοινωσεις της οργανωσης, τζαι η «οποια δεν εγραφε ολοκληρο το
γραμμα Ρ» τζαι εγινε ετσι ένα ειδος cult συμβολου-σφραγιδα της οργανωσης μαζι με το σαρανταπενταρι.
[8] «Η
αγωνια του Κουφοντινα, ο μυθος να γινει ιστορια», Ελευθεροτυπια, σελ. 48,
19-20/4 2014. Το συγκεκριμενο κειμενο εν
σημαντικο γιατι τεκμηριωνει τζηνο που επαναλαμβανει συνεχως ο Κουφοντινας στο
βιβλιο – την προσπαθεια δηλαδη να αποφευχθουν θυματα Σε διαφορες φασεις
αναφερει ότι οι αρχες εκαθυστερουσαν λες τζαι ηθελαν θυματα. Ένα παραδειγμα που
αναφερει, πιστοποιηται που τον δημοσιογραφο που ηταν τελικα τζηνος που
εβουρησεν να ειδοποιησει: «Κατι που δεν
ηξερα είναι ότι μαζι του μιλησα το βραδυ που ετρεχα να αδειασω την Βασιλισσης
Σοφιας, το Δεκεβρη του 1990 κατά την εκτοξευση ρουκετων στα γραφεια της ΕΟΚ.
Γραφει πως τηελφωνησε αυτος ο ιδιος εκεινο το βραδυ στην «Ε». Ο
Κουφοντινας, παντως, δινει και μια εξηγηση γιατι ετρεχε ο δημοσιογραφος και όχι
η αστυνομια: «Εγω ο ιδιος τηλεφωνησα στην
Ελευθεροτυπια, ζητησα ένα πολιτικο συντακτη, του επεσημανα ποσο σημαντικο ηταν
να ειδοποιησει αμεσως την αστυνομια. Η οποια όμως ειχε εντολες από την πολιτικη
ηγεσια να μην κανει τιποτα. Χρειαστηκε να ερθει τρεχοντας ο δημοσιογραφος…να
κανει την δουλεια της αστυνομιας, να αποκλεισει την κυκλοφορια..» [σελ.
357]
[9] "..ο
Αρτεμης ακουει τον διοικητη του που μου ζηταει να του χαμογελασω απλως και να
με αφησει να παω σπιτι μου, και εντελως αυθορμητα, απο αγαπη για μενα, γυριζει
παρουσια ολων και μου λεει "Χαμογελα, ρε μαλακα, τι σου ζητανε;" Τον
κοιταξα στα ματια και του λεω, τιποτα, ρε Αρτεμη, απλως υπαρχει και το
ζειμπεκικο.." [Χαμογελα ρε, τι σου ζητανε, σελ. 209]
[10]
Αξιζει να αναφερθει σαν υποσημειωση η συνεχεια του σχολιου για το ατυχημα του
Σαββα Ξηρου που οδηγησε στην συλληψη του: «..θεταμε σαν πρωτη προτεραιοτητα την ασφαλεια των αθωων..Αυτος , αλλωστε,
ηταν και ο λογος που κομματιαστηκε ο Σαββας από την εκρηξη της βομβας..Ηταν
τοτε μια βομβα μικρης ισχυος, η οποια, παροτι εσκασε στο χερι του, κοντα στο
προσωπο του, δεν τον σκοτωσε. Αν την αφηνε εκει, αν την ακουμπουσε απλως στου
θαμνους, το λιγο χρονο που υπολειποταν μεχρι την εκρηξη, δεν θα κινδυνευε σοβαρα
κανεις. Με τον νου όμως στην ελαχιστη πιθανοτητα εσπρωχνε και ξαναεσπρωχνε τη
μικρη βομβα μεχρι που βραχυκυλωθηκε το γερμανικο ρολοϊ.»